Dit album hoort aan mij: de poëziealbums

Details: 11 december 2015; Van de redactie; Gelezen: 14899

U kent ze vast nog wel, de poëziealbums of ook wel bekend als poesiealbum. Het album is van het genre pure nostalgie. U zult er vast een hoop mooie herinneringen in terugvinden van vrienden en familie. Het werd dan ook bijgehouden om herinneringen aan iemand of een speciale gebeurtenis levend te houden. De verzamelboekjes met versjes en tekeningen van vriendjes, vriendinnetjes, familie of andere mensen die je bewondert, is nu echt een meisjes ding. Maar de oorsprong ligt bij jongemannen!

Waar het allemaal begon
Het fenomeen begon meer dan vijf eeuwen geleden aan de protestantse universiteit van Wittenberg. Professor Maarten Luther (1483-1546) schreef tekstjes voorin de bijbels van zijn studenten. Hier begon de gewoonte om van professoren en medestudenten teksten te verzamelen. Later werden blanco boekjes gemaakt bij een boekbindster en werden deze gevuld met Bijbel citaten, klassieke spreuken, tekeningen en geschilderde wapens. Het oudst Nederlands teruggevonden 'liber amicorum' was van Stephanus van Rhenen uit 1556. Hij was student aan de universiteit van Wittenberg en liet de hoogleraren van zijn school een bijdrage aan zijn album leveren. Het verzamelen bleef lange tijd een gebruik van mannelijke studenten en pas tegen het einde van de 18de eeuw begonnen niet-studenten en een aantal vrouwen een poesiealbum bij te houden. De albums werden in deze tijd voor grotere groepen populair omdat de romantiek en cultivering van vriendschappen opkwam. In deze periode veranderde het verzamelen van poëtische teksten en illustraties van alleen professoren en medestudenten naar vrienden en familie. Het begon de vorm van een vriendenboekje te krijgen. Het meest voorkomende thema was dan ook vriendschap. Nog steeds stonden er veel versjes in, maar er kwamen steeds meer tekeningen van portretten bij. Aan het begin van de 19e eeuw werd het poëziealbum overgenomen door jonge dames en hield vooral het burgerlijke milieu deze albums bij.

De gedrukte poëzieplaatjes en versjes
De huidige vorm van het poesiealbum is ontstaan in 1870. De eerdere borduurwerkjes, gedroogde bloemen en prikplaatjes moesten plaats maken voor de gedrukte poesieplaatjes. Deze plaatjes waren onder andere bloemen, vooral rozen en vergeet-mij-nietjes, engelen en gekleurde vogels. Op de eerste bladzijde was vaak een standaard versje te vinden met persoonlijke gegevens.

‘Dit album hoort aan mij
Zolang ik hoop te leven
Mien is mijn naam
Door mijn ouders mij gegeven
Jansen is mijn naam
Van vaderlijke stam
Barneveld is de plaats
Waar ik ter wereld kwam’

Na 1900 werden de poesiealbums vooral op de basisschool bijgehouden door meisjes met de leeftijd 8 tot 10 jaar. De versjes uit 1900, die we nu nog steeds voorbij zien komen, zijn van moralistische, vriendschappelijke en luchtige aard. De plaatjes veranderden ook langzaam. Het werden vooral afbeeldingen van voertuigen, poezen, honden en clowntjes. En alles bedekt met glitter.

Een bekend moralistisch versje is:

‘Twee open ogen
Een hartje van goud
Een zuiver geweten
Zorg dat je dat behoudt.’
En u kent deze vast ook nog wel:
‘Rozen verwelken,
Scheepjes vergaan,
Maar onze vriendschap
Blijft eeuwig bestaan.’

Tegenwoordig worden er door de kinderen voorgedrukte vriendschapsboekjes bijgehouden waar hun vriendjes en vriendinnetjes een reeks vragen over zichzelf kunnen beantwoorden. Ook leuk, maar een nostalgisch origineel poëziealbum is toch veel leuker!