Vroeger was het niet nodig om met de reformatie ongelijk verdeeld door deze streek in de Achterhoek naar de toren van de plaatselijke kerktoren te kijken om te weten of je nu in een rooms-katholiek of protestant dorp was. Je hoefde daarvoor zelfs niet binnen in de woonkamer of keuken uitgenodigd worden. Want binnen werd dat gelijk duidelijk. Gereformeerden of hervormden of “Fienen volgens artikel …” hadden altijd een kaal kruis boven de deur hangen en daar kon men vaak de bijbel met een bladwijzer onder een lopertje op het buffet prominent aanwezig vinden. In Katholieke gezinnen was er altijd een veel realistischer kruisbeeld en stond er meestal in een hoek met een kleine lichtje een heilige of Maria- beeld. Ook kon men in die huizen er foto’s van een zwart geklede non op het buffet aantreffen, normaal met een verdroogd palmtakje versierd en lag of hing er ergens een rozenkrans bij. BUITEN: Een blik op de deurpost boven de voordeur was vroeger voldoende. Want rond 3 koningen werden katholieke huizen weer gezegend. Met krijt werd de zegening boven de voordeur achtergelaten. C M B: de afkorting van de Latijnse tekst “Christus zegende dit huis”.
Niet alleen in katholieke delen van de Achterhoek kende men dit gebruik ook in delen van de Liemers en in dorpen rond Nijmegen en in het Land van Maas en Waal was dit een vast gebruik. Tegenwoordig is het jammer genoeg een beetje versleten en vergeten. Net als de traditionele functie van kerk en geloof.
Wijwater-wijding
Nu is Driekoningen het moment waarop het wijwater wordt gewijd. Driekoningenwater is het krachtigste wijwater, dat het hele jaar voor zieken en stervenden wordt gebruikt. En natuurlijk ook werd gebruikt om de huizen te wijden. Driekoningen is een kerkelijk feest dat vroeger zowel door protestanten als katholieken werd gevierd.
Kinderen gingen minstens met z’n drieën langs de huizen met een doek als mantel om en kronen op het hoofd. In de hand een lampion of een ster en één van de kinderen was zwart beroet. Ze zongen bij elk deur een lied en kregen dan meestal snoep, maar vaker een appel. Ik herinner me het volgende liedje:
“Drie koooningen, drie koooningen,
geef mij nen nieuwen (h)oed.
Mijnen ouwen is verslee-eeten,
mijn moeder mag 't nie wee-eeten.
Mijn vader heeft het geld,
op de russel geteld”…
(Op de russel geteld = op de pof gekocht = en dus bijgeschreven !) Er waren vroeger ook Driekoningen-optochten met lampionnen en een ster. De viering van Driekoningen is op zich al erg bijzonder, want in de bijbel komen trouwens nergens drie koningen voor die pasgeboren Christus bezoeken. Alleen kwamen er wijzen uit het oosten langs met geschenken. Laten zijn dat koningen geworden en waren het er ineens er drie. En een paar eeuwen later kregen ze hun namen Casper, Melchior en Balthasar. (dus net als CMB = Christus zegende dit huis)
De taart
Voor Driekoningen op 6 januari wordt een taart op tafel gezet. Het is een platte taart van speciaal amandeldeeg met erin een munt, een boon (of meerdere) of een porseleinen beeldje. Wie de boon, muntje of beeldje in zijn stuk taart vindt is die dag de koning en mocht bijvoorbeeld zeggen wat men ging eten. Officieel heet het deeg van de 3 koningentaart Frangipane . Het is een deeg met boter, suiker, gemalen amandelen, eieren en bloem. Kenmerkend voor de taart voor Driekoningen is ook een laagje glazuur bovenop dit gebak.
Recept Traditionele Driekoningen taart:
Benodigdheden:
• 100 gram bloem
• 2 theelepels bakpoeder
• 120 gram gemalen amandelen
• een scheutje amandelessence
• 3 eieren
• 2 pakjes vanillesuiker of wat zelfgemaakte vanillesuiker
• 200 gram boter
• 200 gram licht bruine basterdsuiker
• wat zout.
Boter op kamertemperatuur. Meng de boter met de suiker, vanillesuiker en zout. Daarna voeg je één voor één de eieren erbij, deze moet je onder kloppen met de rest van het mengsel. Zeef de bloem er dan over en voeg de amandelen er aan toe. Nu meng je ook de essence onder het deeg. Als het deeg klaar is laat je het een kwartier koel in folie ingepakt staan ( bijvoorbeeld in de koelkast).
DE VULLING: Banketbakkersroom gemengd met amandelspijs.
• 1 glas melk
• 35 gram suiker
• 1 eidooier
• 3 theelepel bloem
• 1 vanillestokje
• Paar korrels zout
Amandelspijs
• 150 gram geschaafde amandelen
• 150 gram poedersuiker
• 1 eiwit
• Wat citroenrasp en eventueel amandelessence of 1 bittere amandel vermalen door de amandelen.
Voor de amandelspijs mengt men de amandelen, de suiker en het eiwit (eventueel ook wat amandelessence er door). Wat citroenrasp (gebruik een onbehandelde citroen) maakt de spijs nog lekkerder.
Voor de banketbakkersroom houdt men de melk gedurende 30 minuten tegen de kook aan met de vanillepeul erin. Schraap dan de inhoud van de peul eruit en voeg dat bij de melk. Meng de bloem, de eidooier, de suiker en los dat nog verder op in wat koude melk. Voeg dit mengsel al roerend bij de nog warme vanillemelk en de paar korrels zout. Goed roerend gedurende 5 minuten tegen de kook aan houden , maar niet laten koken. Men krijgt zo een mooi lobbige banketbakkersroom. Af laten koelen, van tijd tot tijd roeren om geen vel te krijgen. Men mengt de amandelspijs met deze room.
Rol het deeg uit in 2 plakken. Snij er 2 ronde plakken van. Leg er een op een met boter ingesmeerde en met bloem bestrooid bakblik ( eventueel met bakpapier ). Bestrijk dat met losgeklopt ei. Leg de amandelroom vulling 5 cm, van de rand op het plak deeg. Stop de munt, de boon of het beeldje in de vulling. Dan de andere lap deeg erop. Bestrijk de randen ook in met losgeklopt ei en druk de randen met een vork aan elkaar. Bestrijk de bovenkant met de rest van het losgeklopt ei.
Zet de taart in een voorverwarmde oven van 175° gedurende 45 minuten. Voor de afwerking gebruik je suikerglazuur gebruiken.
Suikerglazuur maak je van 100 gram poedersuiker en 1 eetlepel vloeistof ( water, melk of vruchtensap). Vermeng de suiker met de vloeistof en verwarm alles roerend tot de suiker volledig is opgelost. Giet dan de wat afgekoelde maar nog traag vloeibare suikerglazuur over de taart.
