Buurtspraak

Buurt Ede-Veldhuizen, een historisch fenomeen

Ede, De Buurtspraak

De jaarlijkse Buurtspraak van de Buurt Ede-Veldhuizen wordt al eeuwen lang wordt gehouden om samen met de geërfden afspraken te maken over zaken die de Buurt aan gaan. Sinds 1881 wordt de Buurtspraak gehouden op de 3e donderdag van september. Een langere traditie dan Prinsjesdag dat pas sinds 1887, in zijn huidige vorm, op de 3e dinsdag van september wordt gehouden.

Traditie getrouw worden de geërfden opgeroepen voor de Buurtspraak door het luiden van de klokken van de Oude Kerk . En wordt tijdens de Buurtspraak ook volgens traditie een glaasje brandewijn met kandij geschonken. 

De Buurt Ede-Veldhuizen is nog altijd actief en beheerd, voor haar geërfden nog een stuk bos wat na grondruil met de gemeente in 1953 werd verkregen. Thans ziet de Buurt het als haar belangrijkste taak de cultuurgeschiedenis te bewaren en de nieuwe generaties Edenaren te informeren over hun historische leefomgeving.  Maar ook zaken aangaande de vroegere bezittingen van de Buurt blijft buurtbestuur positief maar kritisch volgen.

De Buurt Ede-Veldhuizen is niet wat de naam doet vermoeden, de wijk Veldhuizen, maar bestreek met haar vroegere "woeste gronden" het gebied globaal van de Planken Wambuis tot aan de grens met de provincie Utrecht.  In het noorden begrenst door de Doesburgerdijk/Buurtweg en in het zuiden door de Sysselt om via de huidige Frankeneng naar "Gelders" Veenendaal te lopen.

De beschreven historie van de Buurt is o.a. terug te vinden in de resolutie boeken welke vanaf 1596 de besluiten van het Buurtbestuur beschrijven. Maar ook voor de tijd, mogelijk al vóór 1200, was de Buurt actief . Sporen van het bestuur door de Buurt treft u nog altijd in Ede aan. Zo werd door de Buurt het "Zwarte laantje" aangelegd en werd de eerste bebouwing aan de Grintweg (thans Stationsweg) door de Buurt mogelijk gemaakt. Ook was het huidige openluchttheater het zandgat van de Buurt waar, zeker in het begin van de vorige eeuw, al het zand werd gedolven dat voor de bouw in Ede noodzakelijk was.

Tot begin 1900 was de Buurt de eigenaar van de Ginkelse- en Eder hei. Deze werden door een door de geërfden op de Buurtspraak genomen besluit verkocht en gedeeltelijk verpacht aan het Ministerie van Oorlog. Hierdoor werd het mogelijk gemaakt dat defensie naar Ede is gekomen. Maar ook bij de oprichting van de Edese Schaapskudde heeft de Buurt in 1953 een belangrijke rol gespeeld. En als het Angelus klokje op de Oude Kerk haar klanken over het dorp verspreid bij een huwelijk in de kerk weet dan dat de klok de inscriptie draagt "Buurt Ede-Veldhuizen 1964". Deze klok werd als gift van de geërfden geschonken na de restauratie van de Oude Kerk en wordt nog altijd geluid bij een huwelijksvoltrekking. Daarnaast wordt iedere avond om 21.00 uur nog altijd, volgens eeuwenlange traditie, de papklok geluid.

Zomaar een paar feiten uit de rijke geschiedenis van deze, als enige nog bestaande en actieve Buurt, in Ede. De Buurt mag worden gezien als de voorloper van het huidige gemeentebestuur welke de bestuurlijke taken, o.a. na invoering van de gemeentewet rond 1850, heeft overgenomen van het Buurtbestuur. De Buurt had een eigen "scheuter", een soort veldwachter, in dienst die toezicht hield op de uitvoering van de door de geërfden op de Buurtspraken genomen besluiten. Ook zorgde de Buurt voor het onderhoud van de wegen en werd de eerste brandspuit, een Jan van der Heijden, door de Buurt aangekocht. Daarmee is de Buurt min of meer ook de oprichter van de Edese brandweer.