De roodhouten topgevel van oude boerderijen
Als je in de meest oostelijk gelegen dorpen in de Achterhoek fietst of rijdt dan zie je dat veel oude boerderijen – gebouwd voor het jaar 1900 - een topgevel hebben die mooi rood geverfd is. Oorspronkelijk was dit een iets donkerder roodbruine kleur, die karakteristiek was voor dit deel van de Achterhoek. Tegenwoordig wordt verf gebruikt maar in vroeger eeuwen gebruikte men het zogenaamde “bonnis”, fijngemalen moerasijzererts dat uit het veen of uit de beek werd gehaald. Waarschijnlijk is dit ook de reden dat men dit soort topgevels vooral ziet in de buurt van oude moerassen en veengronden dichtbij de dorpen Aalten, Lichtenvoorde, Groenlo en Winterswijk. Men mengde het ijzeroer met biest, de eerste melk van de koe die net gekalfd heeft. Door het hoge eiwitgehalte van de melk is deze nogal kleverig. Met deze “bonnis” substantie werd het hout ingesmeerd, wat een goede bescherming bood tegen allerlei weersinvloeden. Het houtwerk kon hierdoor een mensenleven lang mee. 

Binnenshuis werd het ook wel gebruikt voor balken en zelfs voor kasten.

Het witte geveltopteken
Het witgeverfde geveltopteken bevindt zich op de nok van de boerderij, daar waar de beide windveren bijeenkomen. Uit overlevering zijn in de regio wel  15 namen bekend zoals: spits, kruus, haorn, törentjen, blome, hane, schild, klundekespot. De namen kruis en tip worden door oudere mensen het vaakst genoemd. Dat zijn dus namen die waarschijnlijk al heel lang algemeen gebruikt worden. De naam kruis geldt alleen voor katholieke geveltekens. Tip wordt alleen genoemd door protestanten.

Er is weinig overgeleverd wat betreft de betekenis van het topteken. Meestal zeggen de mensen dat het voor de sier is of dat zij niet anders weten dan dat het altijd al op het huis zat. Op tekeningen van dorpsgezichten van Aalten en Winterswijk  uit 1743 zijn oudere tekens zoals van paardekoppen te zien. Deze waren blijkbaar toen algemeen. Later zijn die vervangen zijn door modernere tekens zoals wij die tot op heden kennen. Regelmatig verdwijnen er toptekens. Ze gaan kapot of waaien eraf en het komt er dan niet meer van een nieuw teken volgens oud model terug te plaatsen.

Categories:: Dagelijks leven Achterhoek Aalten Boerengebruik

Meer verhalen

De Karbonadekoets

27 juni 2014
Jo Berendsen
Galerij

Slachtvisite bij Erve Brooks

20 oktober 2014
Marsman

Fiedeltjesvleis van mijn oma

08 december 2015
Paul Hoftijzer
Video

Ies en Gies is Pannegies

17 maart 2015
Hans Berends

Zingen op Koninginnedag

02 juli 2014
Rita Brouwer

Driekoningen, ik kan het lied nog zo zingen

06 januari 2015
Marian v't Hullenaar-Seegers

Mosterd Muziekdag in Doesburg

11 november 2014
Albert

Griesmeelpudding met stevenssaus

20 mei 2015
Paul Hoftijzer

De pindasoep uit Ghana naar Beek

26 januari 2016
Corry Vermeulen
Galerij

Eten uit de krant

09 mei 2014
Willem Franck

Kent u het woord sjibbolet?

19 november 2015
Marten Brascamp

Gooien met bier, water en zand

01 december 2015
Ine Pennink

Netjes lopen in de avondvierdaagse

09 juli 2015
Wilma Wilbrink

Vogelknuppelen voor de dames

08 maart 2016
Jan Berendsen

D'n donderbeitel

27 maart 2015
Gerhard Kwak

Beeldhouwen in Bredevoort

06 oktober 2015
Paul Hoftijzer

Herdersverhaal uit de Loenermark

21 mei 2014
Sjoerd Stellingwerf

Verjaardagsboeket

05 februari 2015
Tariel Gwedelidze

Een WimKokje doen

30 juni 2014
Saskia van Heijster

De noodklok

11 juli 2014
Gerrit Klokman