De traditie waarbij een melkbus wordt gevuld met carbid, wat vervolgens met veel kabaal moet ontploffen, kwam in 2014 op de nationale erfgoedlijst te staan. Carbid schieten is levensgevaarlijk en ook verboden, maar in de meeste gemeenten in het noorden en oosten van ons land is het op Oudejaarsdag toegestaan, als op tijd vergunning wordt aangevraagd.
Carbidschieten in mijn jeugd op het platteland
In de jaren zestig kenden we geen siervuurwerk in onze buurtschap. Af en toe was er wel een enkele vuurpijl hoog in de lucht van het dorp in de verte. Wat wij hadden waren oorverdovend harde knallen op de laatste dag van het jaar. Dat geluid kwam vooral van boerderijen met veel zonen. De folklore van het oosten van Nederland, absoluut een traditie die van vader op zoon werd doorgegeven. De opgeschoten jeugd op het platteland (vooral de jongeren met veel branie) keek vol spanning uit naar het jaarlijkse gebulder. Destijds was er nog geen sprake van een vergunning of een afdeling milieu bij gemeenten.
Carbid oftewel calciumcarbide werd voor de oorlog gebruikt voor fietsverlichting. Het was ook te koop bij de smid, die het voor laswerkzaamheden gebruikte. Oude melkbussen waren ook altijd wel in de buurt aanwezig. Elk zichzelf respecterend dorp beschikte in die tijd immers nog over veel boeren, een eigen zuivelfabriek en melkbussen. De laatste zuivelfabriek in de regio sloot midden jaren negentig. In de latere decennia werd steeds meer siervuurwerk verkocht en ook kon men overal hard knalvuurwerk kopen. Uiteraard werd daarnaast de traditie van het carbidschieten in ere gehouden. Tegenwoordig is het wel zaak melkbussen van goede kwaliteit te vinden. Een aluminium bus spat uit elkaar en dat gebeurt ook met een melkbus met te dunne wand.
Het melkbusschieten dichtbij de stad
Vijf jaar geleden gebruikten onze buurjongens met hun vrienden in mijn buurt dichtbij Zutphen ineens hun weiland voor carbidschieten. De melkbusdeksels en voetballen vlogen in het rond. De jongens maakten er een wedstrijd van wie de hardste knallen kon veroorzaken. Toen ik onze hond moest uitlaten koos ik even een andere route. Het was te merken dat ze niet veel ervaring hadden, dat ze het in de praktijk aan het leren waren. De knallen waren duivels hard en onze ruiten rammelden luid, maar gelukkig bleven ze nog net heel. Samen met andere buren waren we het erover eens – zoiets verbroedert – dat het eigenlijk te erg was. Maar ook waren we het erover eens dat het een traditie is van deze streek die een dag in het jaar mogelijk moet zijn.
De traditie is opgerukt naar de stad
De verkoop van ultrahard knalvuurwerk werd vijf jaar geleden door de overheid verboden en ook werd de tijd beperkt: tussen 18.00 uur ’s avonds en 2.00 uur ’s nachts. Geen wonder dat de mensen dan naar carbid grijpen, iets dat nog niet is verboden. Elk jaar wordt het populairder en het gebied groter. Drie jaar geleden werd het carbidknallen voor het eerst gelanceerd in de stad Zutphen. Een aantal zestigers nam het voortouw om de inwoners en vooral de jeugd ermee bekend te maken.De gemeente verstrekte desgevraagd de vergunning. Het mocht alleen op het voetbalveld, een aantal richtlijnen moest gevolgd worden waaronder goed toezicht. Het evenement verliep goed en werd ook in Hanzestad Zutphen traditie in navolging van de omringende buurdorpen.
Overigens valt het mij wel op dat de regels voor carbid schieten elk jaar strenger worden in de gemeenten van de Achterhoek. In de krant lees ik dat een webshop die marktleider is de benodigde spullen voor de helft aan afnemers in de steden levert en voor de andere helft op het platteland. Het melkbusschieten dat van oudsher een gebruik was op het platteland in Oost-Nederland – waar het van generatie op generatie werd doorgegeven - is dus nu aan een sterke opmars bezig richting de westelijke provincies en de Randstad. Met gebruiksaanwijzing erbij. Want die is zeker nodig!
