Over de herkomst van het midwinterhoornblazen doen verschillende verhalen de ronde. Was het een oud heidens gebruik om de geesten te verjagen en het licht terug te halen zoals bij de Germanen gebeurde tijdens joelfeesten? Of werd de hoorn gebruikt door de boeren als ze burenhulp nodig hadden?

Uit overleveringen weten we dat tijdens de Eerste Wereldoorlog de midwinterhoorn werd gebruikt om waarschuwingssignalen te geven. In het oosten van het land werden smokkelaars op deze manier gewaarschuwd voor de marechaussee. Ook weten we dat in de Tweede Wereldoorlog de midwinterhoorn als waarschuwingssein werd gebruikt om onderduikers te op de hoogte te stellen als er gevaar dreigde. Tegenwoordig wordt de midwinterhoorn alleen nog vanaf de eerste adventszondag tot Driekoningen gebruikt. Er mag alleen nog op de hoorn geblazen geworden om het evangelie van de geboorte van Christus te gedenken.

Nedersaksische taalgebied

Het midwinterhoornblazen komt voornamelijk voor in het Nedersaksische taalgebied. Als koploper in Twente, maar ook op sommige plaatsen op de Veluwe, in de Achterhoek en in Drenthe spelen mensen op de midwinterhoorn. In Duitsland behoren Neuenhaus en Lage tot dit taalgebied en ook hier is het midwinterhoornblazen populair. In het Nederlandse deel van het Nedersaksische taalgebied zijn ongeveer 800 blazers, waarvan een groot deel in Gelderland, zo'n 350.

Gedragen blazen

Het blazen op de midwinterhoorn kost behoorlijk wat energie. Er wordt nooit tegelijk geblazen, maar wanneer er twee tonen zijn geblazen, luisteren mensen of er ook iemand anders speelt. Deze tijd wordt ook als adempauze gebruikt. Hoort de blazer niets, dan blaast hij of zij de eigen melodie en sluit af met de twee tonen waar hij of zij ook mee begonnen is. Dan dient er een rustpauze te vallen voordat een volgende blazer gaat blazen. Dit wordt 'gedragen blazen' genoemd, waarmee er rekening wordt gehouden met de boodschap die er bij het midwinterhoornblazen uitgedragen hoort te worden.

Optredens

Blazers die niet zijn aangesloten bij een vereniging zullen in de meeste gevallen rekening houden met deze ongeschreven regels. Alleen bij uitzondering wordt er buiten de vastgestelde tijd in het openbaar op de midwinterhoorn geblazen. Een voorbeeld hiervan kan zijn bij de begrafenis van midwinterhoornblazer. Optredens vinden voornamelijk bij kerken en kerstvieringen plaats, zowel overdag als 's avonds. In de schemering klinkt het blazen nog melancholieker, en ook het vriezen heeft invloed op de klank.

In een groep

Het liefst blazen mensen in groepen van vier à vijf personen. Zijn er meer, dan is de wachttijd vaak te lang, zeker als het koud is. De voorman van de blazers regelt de opstelling en de richting waarin wordt geblazen. Het is belangrijk dat de blazers niet te dicht bij elkaar staan. Staan de blazers in een kring met de gezichten naar binnen, dan klinkt iedere hoorn een andere kant op. Om het midwinterhoornblazen het best te kunnen beluisteren is een stille omgeving belangrijk en kan iemand het beste op zo'n 100 meter afstand staan. Als blazers bij vorst in het open veld blazen, kan het geluid van de midwinterhoorn wel tot tien kilometer ver dragen.

Midwinterhoornblazen is relatief eenvoudig te leren. Ervaring is niet beslist nodig en het is gezellig om op deze manier een stuk traditie in stand houden, door mee te werken aan het doorgeven van dit erfgoed. Op 13 december 2013 is het midwinterhoornblazen in de provincies Gelderland en Overijssel door het Nederlands Centrum van Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed opgenomen in de nationale inventarisatie van Immaterieel Cultureel Erfgoed.

Auteur: Bert Bloemert, Federatie van Gelderse Midwinterhoorngroepen

Bekijk de fragmenten uit onze tv-uitzending over het blazen op een midwinterhoorn:

Gerelateerde verhalen

De bouw van een midwinterhoorn De bouw van een midwinterhoorn

Video
Categories:: Muziek Achterhoek Veluwe Keuze van de redactie November December Januari

Meer verhalen

Touwscheren bij een huwelijk

03 juni 2015
Jan Lubberts

Indonesisch eten

05 februari 2015
Simone Cornelissen

Pannenkoekentaart op pannenkoekdag

09 maart 2016
Saakje het bakmeisje

Buurtgebruiken bij rouw en ziekte

11 juli 2014
Willi Wilbrink

Zomaar een carnavalszaterdag in Waskuupstad

24 februari 2015
Eugene te Wildt

Knoop in het touw (knup int touw)

12 augustus 2014
Theo Meijer

Koffie leuten

25 augustus 2014
g.abbink
Video

Trouwen? Je ex krijgt een pop!

03 maart 2016
Gerrit Hettelaar
Video

De traditionele paasstollen

11 maart 2015
Hugo Jansen

Martinusdag

26 maart 2016
Mare Tip (6 jaar)

Kleding ontwerpen door moulage

01 juni 2015
Mirte Engelhard

De coloradokever

28 april 2015
Gerhard Kwak

Boerenkool met gort

03 februari 2015
Mevrouw van der Hoek
Video

Doesburg Binnenste Buiten

01 juli 2014
Jaap Geurtsen

Houtbewerking en 'vrije' kunst

10 februari 2016
Piet Post

Muziek in het Neder-Saksische dialect

11 januari 2016
Jan Ottink
Galerij

Eten uit de krant

09 mei 2014
Willem Franck
Video

De Ossenmarkt in Putten

11 mei 2014
Jette

Faust in Waardenburg

13 oktober 2014
M. Peters