HANSJE IN DE KELDER
Eén van de gebruiken voor de geboorte was "hansje in de kelder". Rijke mensen hadden zelfs een aparte bokaal of drinkschaal waarin als je de drank er in goot een baby’tje boven kwam drijven.
Waarschijnlijk is het een gebruik uit de 17e eeuw, dat in vele Hanzesteden gebruikelijk is geworden. Men vond het toen niet zo gemakkelijk om over zwanger-zijn en zo te praten. Daarom werden ouders en schoonouders uitgenodigd. Er kwam het speciale glas op tafel, waarin de likeur was geschonken. Onder het drinken kwam een drijvertje in de vorm van een baby naar boven. Iedereen riep dan opgelucht “Hansje in den Kelder”: want men wist dan dat er een kindje in de jonge moederschoot zat “Hansje in de kelder”is een gedistilleerde likeur. Dus thuis eigenlijk niet te maken. Het is een redelijk sterk drankje met wel 30 % alcohol. Er worden schillen van verschillende soorten citroen ( zowel uit Spanje als uit Sicilië), kersen, bourbonvanille, kardemon, kaneel en een bepaalde soort rozijnen voor gebruikt.
DE ECHTGENOOT
Vroeger werden baby's meestal thuis geboren met behulp van een baakster, nu vroedvrouw geheten. De mannen waren niet zoals tegenwoordig bij de bevalling nerveus of druk in de weer aanwezig. Zij moesten in een andere kamer wachten tot het kind er was en vooral de instructies van de baakster ( “wegwezen”) op volgen. Natuurlijk werd die tijd door de aanstaande vader vaak nuttig gebruikt en het was geen uitzondering dat pa al redelijk zat op zijn nieuwgeboren kroost kon klinken.
TRAKTATIES
Bij de geboorte kregen de kersverse moeders veel bezoek en die werden op hun beurt weer getrakteerd. De rijkelui trakteerden op beschuit met muisjes: oorspronkelijk wit voor een jongen en roze voor een meisje, tegenwoordig is het witte vervangen voor blauw. De gewone burger gaf zijn gasten witbrood of beschuit belegd met suiker.
Als drank werd kandeel geschonken, dit was warme wijn, gekruid met kaneel en kruidnagelen. Maar ook anisette of kraamanijs werd geschonken.
Ook de moeder om aan te sterken na de bevalling kreeg een glaasje kraamanijs. Wabt van anijs werd gezegd dat het er voor zorgde dat de zog goed op gang zou komen. Trouwens er werd ook speciale kraamvrouwen-kost of pap gekookt. De samenstelling varieerde per buurt en familie, vaak zoete gortepap met melk in plaats van karnemelk, gevuld met pruimen, rozijnen en gedroogde appeltjes.
KROAMSCHUDDE
In de Achterhoek noemde men het bezoek aan de ouders Kroamschudd'n, dit was bedoeld als welkom van het kind. Hier gaf men de Pillewegge of krentewegge aan de ouders.
Een pillewegge is een krentenbrood en werd op een plank vervoerd vanwege de lengte en het gewicht. Het gebruik was dat onder andere de gever een heft lengte van het broodmes waar mee het brood werd aangesneden weer mee naar huis kreeg.
DE OOIEVAAR VAN NU
Een ander gebruik is dat de buren een ooievaar in de tuin zetten en waslijnen met babykleertjes ophangen. Heel vroeger maakte de omroeper die met een klepel in een dorp of stad rondliep bekend dat er weer een jongeling geboren was.
Rond 1900 kwam echter de ooievaar ineens in beeld. Dit is waarschijnlijk over komen waaien uit Duitsland ( misschien wel samen op de kerstboom).
Toen Juliana geboren werd ontstond ook “het ooievaar zetten” in Nederland en natuurlijk wat later ook in de Achterhoek.
De betekenis van ooievaar: Ooi, betekent schat en vaar is verwant aan baren, dus letterlijk is het een geluksdrager (aldus de ooievaarlijn).
GEBOORTE BRIEVEN
Vroeger, tweede helft negentiende eeuw verstuurde men geboortebrieven. Dit waren brieven vaak met een gekleurd randje. Daarna rond 1920 gaan drukkerijen in opdracht van de rijke lui geboortekaartjes drukken met afbeeldingen van de kool en de ooievaar.
Rond 1950 deden ook de gewone burgers daaraan mee. Eerst waren dat standaard kaartjes waarin de gegevens werden gedrukt. Tegenwoordig worden geboortekaartjes vaak zelf ontworpen en zelfs gemaakt en/of versierd.
Vroeger werd vaak ook een kraampakket gegeven door de familieleden. Die betaalden de kraamuitzet voor de kersverse ouders.
Een tijd lang daarna kende men het gebruik in een andere vorm, namelijk het tiendagen-pakket. Dit zijn 10 cadeautjes waarvan de ouders elke dag er één open kunnen maken. Dit omdat de kraamtijd, de tijd dat de kraamhulp in een familie is, in die tijd 10 dagen duurde.
Maar Nederlandse zorgregelingen duren zolang als de overheid er geld voor over heeft. Op dit moment heeft iedereen na een thuisbevalling , geloof ik, recht op 24 uur kraamhulp, te verdelen over maximaal 8 dagen.
